VRIJDAG 23 JUNI 2023 Voor een consument in de supermarkt is de prijs van een product vaak doorslaggevend voor de koop ervan. En je gaat meestal af op het prijskaartje in het schap als je wil weten wat die prijs is. Maar wat als de prijs die bij de kassa in rekening wordt gebracht hoger is dan die op het prijskaartje?
PERSONEELSGEBREK! Zelf moet ik nogal eens vaststellen dat dit voor mijn boodschappen het geval is. En ik ben niet de enige die dit overkomt. De Consumentenbond doet hier namelijk sinds enkele jaren onderzoek naar en daaruit blijkt dat het best vaak voorkomt. Prijzen veranderen, bijvoorbeeld omdat aanbiedingen/acties voorbij zijn. Vaak wordt het prijskaartje in het schap – ‘actie: deze week voor slechts 2 euro’ – niet tijdig vervangen. Opzet zal meestal niet de reden zijn; het is eerder vanwege personeelsgebrek of vergissing. Soms blijft een verouderd prijskaartje zelfs maandenlang staan. Al die tijd is de prijs volgens het prijskaartje – de schapsprijs – (veel) lager dan de prijs die bij de kassa in rekening wordt gebracht, de kassaprijs.
DWALING Welke rechten heb je dan als consument? Nou, je zou je bijvoorbeeld kunnen beroepen op dwaling. Je hebt immers gedwaald over de prijs en die prijs was doorslaggevend voor je aankoop. Je dacht dat je het product kocht voor de schapsprijs, maar je hebt uiteindelijk een hogere prijs betaald. Je zou het product niet hebben gekocht als je wist van de hogere kassaprijs.
INLICHTING Soms moet je een dwaling voor eigen rekening nemen: had je je maar beter moeten informeren. Dat is hier niet aan de orde, want hier is je dwaling te wijten aan een onjuiste inlichting van je wederpartij, de supermarkt. Je mag ervan uitgaan dat inlichtingen van je wederpartij juist zijn. De supermarkt heeft je hier onjuist ingelicht. Sterker nog: de supermarkt heeft de wettelijke plicht om ‘op duidelijke en begrijpelijke wijze’ informatie over de prijs te geven, zie artikel 230l van boek 6 van het Burgerlijk Wetboek. Zie ook artikel 4 lid 2 sub a van het Besluit prijsaanduiding producten. Die wettelijke plicht(en) zijn niet nageleefd als de schapsprijs lager is dan de kassaprijs.
VERNIETIGING Je kunt daarom de koop (laten) vernietigen op grond van dwaling, zie artikel 228 van boek 6 van het Burgerlijk Wetboek. Zo’n vernietiging leidt ertoe dat je terugkrijgt wat je hebt betaald, maar ook dat je het product weer moet teruggeven. Dat is meestal niet wat je eigenlijk wil. Wat je eigenlijk wil, is dat je het product mee naar huis mag nemen mét teruggave van het prijsverschil. De supermarkt kan vernietiging van de koop voorkomen door teruggave van het prijsverschil, zie artikel 230. Je hebt er echter geen recht op dat de supermarkt dat doet.
ONRECHTMATIGE DAAD Kun je je als consument ergens op beroepen waardoor je dat recht wellicht wél hebt? Ja, dat kan bijvoorbeeld met een beroep op onrechtmatige daad. Wie namelijk ‘jegens een ander een onrechtmatige daad pleegt, welke hem kan worden toegerekend, is verplicht de schade die de ander dientengevolge lijdt, te vergoeden’, aldus luidt artikel 162. Schade is hier dan het prijsverschil; schadevergoeding is hier terugbetaling van het prijsverschil.
MISLEIDENDE HANDELSPRAKTIJK Maar heeft de supermarkt dan een onrechtmatige daad gepleegd? Ja, want als een supermarkt ‘t.a.v. de prijs feitelijk onjuiste informatie verstrekt of informatie verstrekt die de gemiddelde consument misleidt of kan misleiden en de gemiddelde consument daardoor een besluit neemt of kan nemen over een overeenkomst die hij anders niet had genomen’, dan is er sprake van een misleidende handelspraktijk, zo staat er in artikel 193c. En een misleidende handelspraktijk is als elke andere oneerlijke handelspraktijk een onrechtmatige daad, zo staat er in artikel 193b.
GEMIDDELDE CONSUMENT Een verouderd prijskaart in het schap is ‘feitelijk onjuiste prijsinformatie’ of in elk geval ‘prijsinformatie die de gemiddelde consument kan misleiden’. Een gemiddelde consument zal juist vanwege die lagere schapsprijs het product kopen oftewel – in de woorden van de wet – ‘een besluit nemen over een overeenkomst’. Een (gemiddelde) consument vraagt niet aan het winkelpersoneel of de schapsprijs nog wel klopt, zou ik zeggen. Een (gemiddelde) consument bestudeert evenmin de folder met alle aanbiedingen van die week om na te gaan of de aanbieding die op het prijskaartje staat nog wel geldt, zou ik zeggen. Je hoeft dat alles als consument dus niet te doen: in beginsel mag je afgaan op de schapsprijs. Zo beschouwt pleegt de supermarkt een onrechtmatige daad als hij een kassaprijs in rekening brengt die hoger is dan de schapsprijs.
PERSONEELSGEBREK? Wie een onrechtmatige daad pleegt, is niet zonder meer aansprakelijk. Daarvoor is o.a. nodig dat hem die daad kan worden toegerekend. In welke gevallen kan de misleidende handelspraktijk aan de supermarkt worden toegerekend? Dat is het geval als de supermarkt het opzettelijk deed. Maar het is ook het geval als hij er slechts schuld aan heeft dat het (verouderde) prijskaartje bleef staan. Het kan zelfs zonder schuld aan hem worden toegerekend. Het is aan de supermarkt om te bewijzen dat er geen enkele grond is dat de misleidende handelspraktijk voor haar rekening komt, zie artikel 193j. Dat lijkt me praktisch niet te doen als er een verouderd prijskaartje in het schap is blijven staan. Bewijslast is bewijsrisico. Personeelsgebrek of vergissingen lijken me sowieso niet in de weg te staan aan toerekening.
SCHADEVERGOEDING Zo gezien is de supermarkt inderdaad aansprakelijk voor de schade die door het verouderde prijskaartje is ontstaan, zie artikel 193j. Die schade bestaat hier (minstens) uit het verschil tussen kassaprijs en schapsprijs; de schadevergoeding van de supermarkt bestaat dan uit terugbetaling van het verschil. Bij onrechtmatige daad heeft de consument zo gezien dus wél recht op vergoeding van het prijsverschil (én mag hij het product mee naar huis nemen).
COULANCE Als de kassaprijs hoger is dan de schapsprijs, wordt in sommige supermarktketens de kassaprijs volledig terugbetaald én wordt het product vervolgens gratis meegegeven aan de consument. Dit gebeurt uit coulance. Je hebt er als consument dus geen recht op.
(Mr. Leon)
Volgend blog: op of voor vrijdag 21 juli
De auteur heeft zijn best gedaan, maar kan niet uitsluiten dat zijn blogs juridische of feitelijke onjuistheden bevatten. Excuses daarvoor, maar aansprakelijkheid wordt niet aanvaard. De blogs zijn niet bedoeld als juridische adviezen maar om na te denken over recht.