VRIJDAG 24 JUNI 2022 Vanwege personeelstekorten voor o.a. de securitychecks van de reizigers gaat Schiphol in juli en augustus dagelijks tot zo’n 15% minder reizigers laten vertrekken vanaf de luchthaven.

Dat betekent minder vluchten vanaf Schiphol voor luchtvaartmaatschappijen KLM, Transavia en TUI Group (een reisorganisatie met eigen vliegtuigen). Alleen al voor Transavia zal het gaan om 240 vluchten minder. De luchtvaartmaatschappijen zullen daardoor schade lijden. Op de website van luchthavennieuws wordt gesproken over honderden miljoenen euro’s.

Zijn er dan geen contracten tussen de exploitant van Schiphol en die luchtvaartmaatschappijen? Ik heb ze niet gevonden op het internet, maar dat zal met hun geheimhouding te maken hebben. Het ligt echter voor de hand dat er contracten zijn en dat die ook gaan over een goede doorstroming van reizigers bij de securitychecks. Zie ook N.M. Tanis in zijn/haar Groningse Masterscriptie uit 2018: Schade door te lange wachttijden bij securitychecks op luchthaven Schiphol: Vliegensvlug geregeld?

Contracten zijn schriftelijke overeenkomsten. Is het niet zo dat overeenkomsten partijen tot wet strekken? Ja zeker! Zo was het tenminste verwoord in het Burgerlijk Wetboek dat tot eind vorige eeuw gold. In het huidige Burgerlijk Wetboek staat dat de verbintenissen die bij een overeenkomst worden aangegaan moeten worden nagekomen. Dat is een andere formulering, maar de betekenis is dezelfde: een (geldige) overeenkomst strekt partijen nog steeds tot wet.

Een verbintenis heeft een schuldenaar en een schuldeiser. Hier is de exploitant van Schiphol de schuldenaar terwijl KLM, Transavia en TUI schuldeisers zijn. De exploitant van Schiphol is Koninklijke Schiphol Group N.V. Gemakshalve zal ik hem steeds ‘Schiphol’ noemen. Aannemelijk is dat Schiphol de verbintenis op zich heeft genomen om bij zijn securitychecks te zorgen voor een goede en snelle doorstroming van de reizigers zodat daardoor geen al te lange wachtrijen ontstaan of vluchten zelfs geen doorgang kunnen vinden.  

Als zulke dingen toch gebeuren, dan is er in de woorden van het Burgerlijk Wetboek sprake van een tekortkoming in de nakoming van een verbintenis door de schuldenaar. Zie artikel 74 van Boek 6.

In beginsel kan een schuldenaar door de rechter worden veroordeeld tot nakoming van zijn verbintenis. Zie artikel 296 van Boek 3.

‘In beginsel’, want er zijn uitzonderingen. Er kan namelijk uit de wet, uit de aard van de verplichting of uit de overeenkomst volgen dat zo’n rechterlijke veroordeling tot nakoming onmogelijk is. In het geval van Schiphol is er sprake van zo’n uitzondering. Daar is het de wet waaruit volgt dat zo’n veroordeling tot nakoming onmogelijk is. Die wet is de Luchtvaartwet (niet te verwarren met de Wet luchtvaart). Op grond van deze wet moet Schiphol er namelijk voor zorgen dat alle passagiers die aan boord gaan van een luchtvaartuig aan een beveiligingsonderzoek zijn onderworpen, inclusief hun handbagage en ruimbagage. Schiphol kan er bij personeelsgebrek dus niet voor kiezen om de securitychecks dan maar wat minder goed uit te voeren. Hij kan dan niet anders doen dan wat hij heeft gedaan: besluiten tot een verlaging van het aantal vluchten.

KLM, TUI en Transavia kunnen dus geen nakoming bij de rechter afdwingen. Kunnen zij in plaats daarvan wél hun schade verhalen op Schiphol? Misschien. Het hangt ervan af. Zeker is dat hun schade wordt veroorzaakt door het besluit van Schiphol om het aantal vluchten te verlagen, want zonder dat besluit hadden zij hun schade niet geleden. In het Burgerlijk Wetboek staat dat iedere tekortkoming in de nakoming van een verbintenis de schuldenaar verplicht om de schade die de schuldeiser daardoor lijdt te vergoeden, tenzij de tekortkoming de schuldenaar niet kan worden toegerekend. Zie artikel 74 van Boek 6. Het is zeker dat de schade van schuldeisers KLM, TUI en Transavia wordt geleden door de tekortkoming in de nakoming van een verbintenis door Schiphol. Maar kan deze tekortkoming ook worden toegerekend aan Schiphol? Met andere woorden: kan zijn besluit om het aantal vluchten te verlagen Schiphol ook worden toegerekend?

Dat hangt ervan af. In het Burgerlijk Wetboek staat: Een tekortkoming kan de schuldenaar niet worden toegerekend, indien zij niet is te wijten aan zijn schuld, noch krachtens wet, overeenkomst of in het verkeer geldende opvattingen voor zijn rekening komt. Zie artikel 75.

Er valt weinig te zeggen over wat de in het verkeer geldende opvattingen hier zouden kunnen inhouden, want het betreft een zeldzame gebeurtenis. Ik laat ook in het midden wat er in de overeenkomst over staat, want zoals gezegd worden dit soort overeenkomsten geheim gehouden. Wat de wet betreft: Aan toerekening staat in elk geval niet in de weg dat de (Luchtvaart)wet in geval van personeelsgebrek dwingt tot verlaging van het aantal vluchten.

Maar is de tekortkoming van Schiphol misschien te wijten aan zijn schuld? Is er bijvoorbeeld sprake van mismanagement doordat Schiphol het aantal vakantievluchten waaraan deze zomer behoefte is te laag heeft ingeschat? En/of is er te laat begonnen met werving van extra personeel? En/of is er niet genoeg gezocht naar andere manieren om die vacatures te vervullen, zoals inzet van het leger of gebruikmaking van het aanbod van reisorganisaties om hun personeel daarvoor in te zetten? Dat is tenminste wat de directeur van TUI Nederland zegt in een interview met NRC van afgelopen zaterdag. Als hij hierin gelijk heeft, dan zou de tekortkoming in de nakoming inderdaad aan de schuld van Schiphol te wijten kunnen zijn. In dat geval is Schiphol toerekenbaar tekortgeschoten en is er dus sprake van wanprestatie.  Als er geen sprake is van wanprestatie, is er overmacht.

Dat er sprake is van wanprestatie betekent nog niet dat Schiphol álle schade die KLM, TUI en Transavia daardoor zullen lijden moet vergoeden. De omvang van de schadevergoedingsverplichting is namelijk ook van andere omstandigheden afhankelijk. Welke dat zijn, blijft hier verder onbesproken.

(Mr. Leon)

Er is ook staatsrechtpraktijk.nl!