VRIJDAG 12 MEI 2023 Sinds enkele weken staat ChatGPT volop in het nieuws. Met ChatGPT kun je een computer opdracht geven om zelfstandig een tekst te schrijven over een bepaald onderwerp. Het is weliswaar gratis voor de consument, maar gebruik schept andere verplichtingen en kan voor hem tot schade leiden die hij zou willen verhalen. Waar staan de rechten en plichten voor de consument? En waar kan hij zijn recht halen?
OPENAI ChatGPT is een dienst van OpenAI. Dat is een Amerikaans bedrijf waarbij AI staat voor Artificial Intelligence (artificiële of kunstmatige intelligentie). OpenAI biedt ook bijvoorbeeld de dienst Dall-E aan, waarmee je een computer opdracht kunt geven om zelfstandig een afbeelding te maken.
LLC Door ChatGPT te gebruiken ga je een overeenkomst aan met OpenAI. Dit Amerikaans bedrijf heet voluit OpenAI LLC. Dat LLC is een afkorting voor Limited Liability Company. Dat betekent dat OpenAI een Amerikaanse vennootschap is die vergelijkbaar is met onze BV (besloten vennootschap).
CONTRACTVOORWAARDEN De consument die ChatGPT gebruikt gaat een overeenkomst aan met OpenAI. Dat contract bestaat o.a. uit allerlei (algemene) voorwaarden die OpenAI heeft opgesteld, zoals de ‘Terms of Use’, de ‘Service Terms’, de ‘Sharing & Publication Policy’, de ‘Usage Policies’ en de ‘Privacy Policy’.
GEBRUIKSVERBODEN De Service Terms bevatten een exoneratieclausule waardoor OpenAI eventuele schadevergoedingsplichten die ze volgens de wet heeft tegenover de consument beperkt of zelfs uitsluit. De Sharing & Publication Policy bevat de verplichting voor de consument om bij publicatie naast eigen naam duidelijk te vermelden dat je gebruik hebt gemaakt van kunstmatige intelligentie. De Usage Policies bevat een (zeer) uitgebreide lijst met gebruiksverboden voor de consument. De Privacy Policy bevat een lijst van persoonsgegevens die worden verzameld en wat daarmee vervolgens gedaan mag worden.
RECHTBANK of COURT OF JUSTICE? OpenAI kan met allerlei technische middelen ingrijpen als de consument de overeenkomst volgens haar niet naleeft. De consument heeft echter geen technische middelen om in te grijpen als OpenAI zich niet aan háár verplichtingen uit de overeenkomst houdt. Hij kan zijn recht alleen maar halen via de rechtbank. Bij welke rechtbank kan de consument die in Nederland woont dat doen: moet dat bij een rechtbank in de VS of kan dat ook bij een rechtbank in Nederland? Hoofdregel volgens het Nederlandse recht is dat een rechtszaak moet worden aangespannen bij een rechtbank van het land waar de gedaagde woont, zie artikel 2 Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering. Gedaagde is hier OpenAI, en die is in de VS gevestigd.
CONSUMENT Betekent dit dat de consument een rechtszaak moet aanspannen bij een Amerikaanse rechtbank? Niet per se. Er zijn namelijk uitzonderingen op de hoofdregel, bijvoorbeeld voor consumenten. De consument die in Nederland woont en die eiser is in een rechtszaak tegen (het in de VS gevestigde bedrijf) OpenAI, mag zijn rechtszaak bij een rechtbank in Nederland aanspannen, zie artikel 6 sub d van datzelfde wetboek.
TERMS OF USE Er is hier echter een extra probleem: in de Terms of Use staat dat een rechtszaak alleen bij een Californische rechtbank mag worden aangespannen, zie artikel 9 sub l van deze algemene voorwaarden.
COURT OF JUSTICE De consument heeft de Terms of Use aanvaard door ChatGPT te gebruiken. Daardoor heeft hij met OpenAI afgesproken dat hij alleen bij een Californische rechtbank een rechtszaak mag aanspannen. En overeenkomsten moeten worden nagekomen!
RECHTBANK Overeenkomsten moeten worden nagekomen. Dat is zo, maar betekent dit nu dat hij geen rechtszaak mag aanspannen bij een rechtbank in Nederland? Nee, dat betekent het niet. Waarom niet? Omdat dit beding in de Terms of Use volgens Nederlands recht een ongeldig beding is. Om verschillende redenen. Eén reden is dat een in ons land wonende consument die een rechtszaak tegen een Amerikaans bedrijf als OpenAI begint dat altijd mag doen bij een rechtbank in eigen land, ook hij daarover andere afspraken heeft gemaakt voordat het geschil ontstond, zie artikel 8 lid 3 Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering. De wetsbepaling wil consumenten in bescherming nemen tegen ondernemingen.
ALTIJD NEDERLANDS RECHT? Je mag dus in Nederland een rechtszaak beginnen tegen OpenAI. Aan de hand van welk recht gaat de Nederlandse rechtbank je eis beoordelen? Is dat Nederlands recht of is dat Amerikaans (Californisch) recht? Het is namelijk niet zo dat een Nederlandse rechtbank altijd alleen maar Nederlands recht toepast. Een Nederlandse rechtbank kan ook buitenlands recht toepassen, zoals Californisch recht.
NIET ALTIJD Welk recht wordt toegepast, is afhankelijk van de omstandigheden van het geval. Een relevante omstandigheid in het geval van een consument die een rechtszaak begint tegen een vennootschap die in de VS is gevestigd is of deze partijen afspraken hebben gemaakt over het toepasselijke recht. Als er geen afspraken zijn gemaakt, dan moet de rechtbank het Nederlands recht toepassen, zie artikel 154 van het Burgerlijk Wetboek (boek 10).
NEDERLANDS EN CALIFORNISCH RECHT! OpenAI en consument hébben hierover afspraken gemaakt. Die afspraken staan (weer) in de Terms of Use. Daarin staat dat de rechtbank alleen het Californische recht mag toepassen, zie artikel 9 sub l van de Terms of Use (renvoi uitgezonderd). Betekent dit nu dat de rechtbank alleen Californisch recht mag toepassen? Nee, toch (weer) niet. Nee, want ook hier worden consumenten in bescherming genomen tegen bedrijven. Deze bescherming maakt dat Nederlands recht wel degelijk moet worden toegepast voor zover dat uit dwingendrechtelijke regels bestaat. Dwingendrechtelijke rechtsregels zijn rechtsregels waarvan in een overeenkomst niet mag worden afgeweken. De rechtbank moet dus alle dwingende Nederlandse rechtsregels toepassen. Een voorbeeld van een dwingendrechtelijke rechtsregel is de regel dat exoneratieclausules die in algemene voorwaarden staan worden vermoed onredelijk bezwarend te zijn (en daarom vernietigbaar), zie artikel 237 sub f van het Burgerlijk Wetboek (boek 6). Hierboven schreef ik al over de exoneratieclausule die in de Service Terms van OpenAI staat. De rechtbank zal deze regel dus moeten toepassen, als die regel voor het geschil van belang is . De rechtbank mag de Nederlandse rechtsregels die niet dwingendrechtelijke zijn niet toepassen, en moet in plaats daarvan regels uit het Californische recht toepassen. De rechtbank in Nederland zal dus zowel Nederlands recht als Californisch recht toepassen!
SAMENGEVAT De consument die OpenAI voor het niet naleven van de overeenkomst of voor schadevergoeding voor de rechter wil dagen, kan dat dus doen voor een rechtbank in Nederland, en die rechtbank zal dus zowel Nederlands recht als Californisch recht toepassen. In de Terms of Use staat een andersluidend beding, maar dat beding is volgens het Nederlands recht ongeldig.
ARBITRAGE In de Terms of Use staat ook het beding dat je voordat je een rechtszaak begint eerst je klacht op informele wijze moet hebben voorgelegd aan OpenAI. Er is ook nog het beding dat over verplichte arbitrage gaat. Beide bedingen blijven hier verder onbesproken.
(Mr. Leon)
De auteur heeft zijn best gedaan, maar kan niet uitsluiten dat blogs juridische of feitelijke onjuistheden bevatten. Excuses daarvoor, maar aansprakelijkheid wordt niet aanvaard. De blogs zijn niet bedoeld als juridische adviezen maar om na te denken over recht.
Volgend blog: op of voor vrijdag 9 juni
Eerder verschijnt een nieuw blog op http://staatsrechtpraktijk.nl