WOENSDAG 17 AUGUSTUS 2022 De Amsterdamse kantonrechter heeft begin deze maand gevonnist dat een consument zijn rekening bij webwinkel bol.com niet hoeft te betalen, omdat het hem bij plaatsing van zijn bestelling onduidelijk was daardoor een koop(overeenkomst) aan te gaan. Wanneer komt koop eigenlijk in een fysieke winkel tot stand?
KOOP Wie winkelt in een fysieke winkel zoals een supermarkt, warenhuis of boekhandel in de stad neemt het brood, het jurkje of het boek uit de kast, legt het in winkelwagen of mand en loopt daarmee naar de kassa. Bij de kassa betaalt hij ervoor. Hij betaalt bij de kassa, maar wanneer ontstaat de verplichting om te betalen? Die ontstaat zodra hij een koopovereenkomst aangaat met de winkel. Volgens het Burgerlijk Wetboek ‘komt een overeenkomst tot stand door een aanbod en de aanvaarding daarvan’. Het is dus niet zo dat een koopovereenkomst pas tot stand komt nadat de consument heeft betaald!
AANBOD EN AANVAARDING Wanneer is sprake van aanbod en aanvaarding? Het aanbod van de winkel is duidelijk: alle producten die in de winkel zijn uitgestald worden namelijk te koop aangeboden. De aanvaarding is minder duidelijk. Volgens het Burgerlijk Wetboek is aanvaarding een rechtshandeling. Het vereist daardoor ‘een op een rechtsgevolg gerichte wil die zich door een verklaring heeft geopenbaard’. Volgens dit wetboek kunnen verklaringen zich niet alleen mondeling of schriftelijk openbaren maar ook door een gedraging.
AANVAARDING? Een consument in een fysieke winkel kan het aanbod van de winkel dus aanvaarden door verklaringen en/of gedragingen. Een gedraging is bijvoorbeeld iets doen. Uit welk doen van de consument kan zijn aanvaarding blijken? Niet door de winkel te betreden. Evenmin door in de winkel zijn oog te laten vallen op een bepaald product. En ook niet door in de winkel stil te blijven staan bij een kast ter hoogte van een bepaald product. Stel je voor zeg (ook al worden deze gedragingen soms gemonitord en door de winkel voor marketingdoeleinden gebruikt).
AANVAARDING! En wat als hij een brood, jurkje of boek uit de kast neemt en in zijn winkelwagen of mand legt en daarmee naar de kassa gaat? Volgens professor Marco Loos in zijn boek ‘Consumentenkoop’ lijkt het voor de hand te liggen dat dan inderdaad sprake is van aanvaarding, en daardoor van het sluiten van een koopovereenkomst. Ook de betalingsverplichting, de verplichting van de consument om de koopprijs te betalen, ontstaat dan. De betalingsverplichting is ontstaan, maar hoeft pas bij de kassa hoeft te worden nagekomen. Pas dan hoeft te worden betaald. De koop is gesloten zodra de consument het product in zijn winkelwagen of mand legt. Anderen mogen het aldus gekochte brood, jurkje of boek daaruit niet verwijderen. Andere consumenten in de winkel mogen dat niet doen; maar ook supermarkt/warenhuis/boekhandel mag dat niet.
KOOP ONGEDAAN MAKEN Zolang hij de kassa niet is gepasseerd is het echter algemeen aanvaard dat de consument het brood, jurkje of boek in zijn winkelwagen of mand weer terug mag leggen in de kast. De consument kan dus op deze heel eenvoudige wijze de koop ongedaan maken. En dan vervalt ook zijn betalingsverplichting. De consument heeft als het ware een bedenktijd. Die is vergelijkbaar met de wettelijke bedenktijd die een online consument heeft bij het kopen van spullen via het internet; het Burgerlijk Wetboek geeft de online consument een bedenktijd van twee weken. Normaliter is de ‘bedenktijd’ in een fysieke winkel natuurlijk véél minder lang (al was het maar omdat zo’n winkel dagelijks sluit en alle klanten dan de winkel moeten verlaten)! Sommige supermarkten/warenhuizen/boekhandels bieden trouwens de mogelijkheid om (onbeschadigde) gekochte én betaalde spullen binnen enkele weken te retourneren (Niet goed, geld terug!).
TERUG NAAR ONLINE Bovengenoemde uitspraak van de Amsterdamse kantonrechter van 4 augustus ging over online shoppen bij een professionele verkoper. Volgens het Burgerlijk Wetboek moet de consument bij plaatsing van een bestelling ‘op niet voor misverstand vatbare wijze duidelijk worden gemaakt’ dat dit een betalingsverplichting inhoudt (en dus een koopovereenkomst is). De website van bol.com was daarover niet duidelijk genoeg volgens de rechter. Als een website daarover niet duidelijk genoeg is, is de koop (en dus betalingsverplichting) weliswaar tot stand gekomen maar kan de consument die koop weer ongedaan maken en daardoor de rekening niet hoeft te betalen. In de rechtszaak van 4 augustus wilde de consument de rekening niet betalen omdat hij de spullen niet zou hebben ontvangen. De kantonrechter zou niet anders hebben gevonnist als de consument die spullen wél had ontvangen.
(Mr. Leon)